Łapsze Niżne: Wójt rozlicza się ze swojej działalności

Fot. 2018.05.11 22:26 / news / czytano 4398 / opinie 0

Większość obietnic z kampanii wyborczej zrealizowanych, ale kilka jeszcze zostało. Wójt Gminy Łapsze Niżne cztery lata temu deklarował, że gmina będzie „Bliżej Ludzi”, bo bycie wójtem to służba ludziom. W obszernym materiale przeczytacie Państwo z których obietnic wywiązał się, a których nie udało się zrealizować.

- Spoglądając wstecz i analizując mój program wyborczy mogę powiedzieć, że większość moich deklaracji udało się zrealizować. Mam też świadomość i wielka pokorę wobec tego, że jest kilka rzeczy, które z różnych przyczyn jeszcze nie zostały zrealizowane - mówi w rozmowie wójt  gminy Łapsze Niżne Jakub Jamróz.

 Gmina bliżej ludzi
- Zgodnie z obietnicą zostały zmienione godziny otwarcia urzędu gminy (w każdy wtorek 10:00 – 18:00), aby pracujący mieszkańcy bez konieczności brania urlopu mogli załatwić swoje sprawy w godzinach popołudniowych. Sam staram się być dostępny dla mieszkańców i bardzo często spotykam się z nimi na zewnątrz jak również w Urzędzie Gminy. Zebrania wiejskie organizuję w każdej miejscowości 2 razy w roku (wiosna i jesień) w dniach weekendowych, aby ci którzy wyjeżdżają na cały tydzień do pracy również mieli możliwość uczestnictwa w spotkaniach. Spotkania zapewniają stały kontakt i możliwość informowania o bieżących potrzebach sołectw, z drugiej strony o bieżących działaniach urzędu, w tym o zmianach w prawie, czy realizowanych projektach. Są też potrzeby, które udaje się rozwiązywać bez zaangażowania finansowego  – przykładem jest cykl spotkań szkoleniowo-informacyjnych dla rolników i agroturystów z Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego, urzędem skarbowym, sanepidem, weterynarią czy planowane z ZUSem i KRUSem. Ludzie mają pytania, wątpliwości, odpowiedzi są udzielane przez fachowców. Mam nadzieję, że pozyskana wiedza pomoże ludziom w ich codziennych kontaktach z urzędami, w ich działalnościach prywatnych, bo rolą gminy jest też wychodzić naprzeciw takich potrzeb, pełnimy funkcje koordynatora, to nic nie kosztuje. Dołożyliśmy starań, aby również u nas funkcjonowały bezpłatne punkty porad prawnych, na początku we współpracy z fundacją, którą pozyskaliśmy, a  następnie po podpisaniu porozumienia ze starostwem, dzięki możliwościom wynikającym z ustawy. Punkty te dostępne są 4 dni w tygodniu całkowicie za darmo dla stron, a wkładem gminy jest użyczenie lokalu.  

Transparentność i przejrzystość
- Sesje Rady Gminy są nagrywane od momentu zmiany stosownych zapisów w statucie gminy. Każdy mieszkaniec ma możliwość przekonania się jak wyglądają dyskusje nad projektami uchwał i jak przebiegają głosowania radnych. Na każdym zebraniu wiejskim wyświetlam przygotowaną prezentacje PPT z informacjami na temat budżetu, wydatków, przychodów, zobowiązań zaciąganych czy tych do spłaty. Przedstawiam plan budżetu i jego realizację oraz szereg informacji, aby jak najlepiej poinformować mieszkańców o tym co się w gminie dzieje. Ponadto gmina wydaje bezpłatny kwartalnik „Wieści z Dziedzin” w formie papierowej i multimedialnej dla szerszego informowania społeczeństwa o działaniach jak również o zmieniającym się prawie. 

Program naprawczy w obszarze mediów
- Obniżona została cena wody i ścieków dla mieszkańców. Z jednej strony różne zabiegi i inwestycje pozwoliły na zmniejszenie kosztów eksploatacji (np. instalacja fotowoltaiczna na przepompowni wody), z drugiej zaś strony zostały przyznane dla mieszkańców dopłaty z budżetu gminy. W obszarze odpadów komunalnych zgodnie z zapowiedzią przedsiębiorcy zostali objęci systemem gminnym.
 
Oszczędności tak, ale nie kosztem wykształcenia naszych dzieci
- Obiecałem, że w szkole będą realizowane zajęcia pozalekcyjne. Jako rodzice wiemy, że nasi nauczyciele często z własnej inicjatywy organizują czas wolny dzieci po szkole, ale obecne zmiany w prawie wprost zabraniają dyrektorom planowania zajęć, które nauczyciel miałby wykonywać nieodpłatnie. W trakcie tych kilku lat wyasygnowano spore środki na zajęcia dla uczniów zgodnie z sugestiami dyrektorów, zrealizowano kilka projektów sportowych (Już pływam, Mały Mistrz, a z pomocą przyszedł też Rząd RP, który przywrócił SKS-y). Staramy się korzystać z zewnętrznych środków na doradztwo zawodowe czy naukę programowania dla najmłodszych. Weszliśmy w rządowy program wyposażenia gabinetów i projekt „Aktywna tablica”. A przede wszystkim zgodnie z zapotrzebowaniem rodziców zostały otworzone dodatkowe oddziały przedszkolne nawet w mniejszych miejscowościach, rodzice nie wożą najmłodszych dzieci do innych sołectw. I podjęto decyzje o przejęciu pod gminę Szkoły Podstawowej w Trybszu i Łapszance z rąk prywatnej fundacji. Z perspektywy czasu oceniam, że była to dobra decyzja, która mam nadzieję cieszy się również aprobatą rodziców. Zwłaszcza rok 2017 to czas remontów i wielu nakładów na doposażenie szkół. Nie ukrywam, że  nakłady na edukację stanowią dużą część budżetu gminy, ale nasze dzieci powinny mieć godne warunki nauki. Inwestycja w dzieci zawsze się zwraca.

Zajęcia aktywne dla dzieci i młodzieży
- W oparciu o konsultacje społeczne w postaci ankiet gmina uzyskała informacje o oczekiwaniach rodziców i dzieci w sprawie funkcjonujących w gminie świetlic. Następstwem tego było wprowadzenie konkretnych harmonogramów tematycznych dla tygodniowego funkcjonowania świetlic. Obecnie podawane są z wyprzedzeniem informacje jakiego typu zajęcia odbywają się w danym dniu (podzielono je na bloki tematyczne: artystyczne, manualne, sprawnościowe, sportowe, rozwijające myślenie logiczne itp.). Organizowanych jest szereg imprez plenerowych o charakterze sportowym, manualnym takich jak rajdy rowerowe czy "piknik z latawcem". - Próbowaliśmy zachęcić młodych ludzi, aby sami aktywnie włączyli się w działania na ich rzecz, pierwszy raz w historii gminy pojawił się temat Młodzieżowej Rady Gminy. Zostały zorganizowane spotkania informacyjne, pokazane dobre praktyki, dokonano zmiany w statucie gminy, pomysł kiełkuje, mam nadzieję, że uda się go wdrożyć.

Lepsza współpraca z NGO
- Z budżetu gminy przeznaczane są spore środki na konkursy dla organizacji pozarządowych, aby dzięki nim realizować działania statutowe gminy w obrębie sportu, kultury, a w tej kadencji po raz pierwszy na tzw. inicjatywy oddolne podnoszące aktywność mieszkańców. Dzięki współpracy z LGD Spisz Podhale został zrealizowany projekt pn. Transgraniczna promocja tras turystycznych Spisza i Podhala, gdzie wyprodukowane zostały mapy, filmy promocyjne, paszporty turystyczne, aplikacja mobilna, koszulki rowerowe, imprezy plenerowe. Obecnie przy współpracy ze Związkiem Polskiego Spisza realizowany jest kolejny duży projekt turystyczny pn. „Żywioły”, nastawiony w znakomitej większości na emisję spotów reklamowych w TV. Gminne Zrzeszenie Ludowy Zespół Sportowy realizuje we współpracy z gminą boisko wielofunkcyjne z lodowiskiem w Niedzicy. Przy współpracy z Krajowym Instytutem Gospodarki Senioralnej utworzony został Pieniński Dom Dziennego Pobytu w Niedzicy, gdzie seniorzy z gminy mogą miło spędzić czas pod opieką wykwalifikowanego personelu. W ramach projektu kilkadziesiąt osób uczestniczyło w szkoleniu i uzyskało kwalifikacje do opieki nad osobami starszymi. W rozwoju turystyki wspiera nas Fundacja MILA, która ma doświadczenie budowania marki Doliny Karpia w Zatorze. W temacie wsparcia rozwoju branży turystycznej zawsze możemy liczyć także na Fundację Rozwoju Regionu Rabka, ostatnio podjęliśmy także współpracę z Fundacją 2Koła. Cieszę się, że na terenie gminy powstają nowe lokalne stowarzyszenia jak Zdrowy Spisz, to wyraz zaangażowania mieszkańców, który osobiście dla mnie jest bardzo cenny.
 
Nagroda z pensji wójta
Obiecałem dwie nagrody z pensji wójta dla najlepszego ucznia i sportowca w gminie o wysokości 1000 zł każda i słowa dotrzymałem. Fundowane są przeze mnie pod koniec każdego roku szkolnego. Obecnie regulamin przyznania nagrody obejmuje głównie wyniki w nauce. Po analizie nagród dla sportowca w pierwszym roku uznaliśmy wspólnie z dyrektorami szkół, że ciężko wytypować najlepszego sportowca, ponieważ często uczniowie osiągają sukcesy w grach zespołowych.

Będę walczył o jeszcze szerszy dostęp do środków UE
- Ten aspekt oczywiście ciężko porównywać, bo zasadniczo poprzednia perspektywa różni się w wielu kwestiach od obecnej choćby wysokością dofinansowania, zasadami ubiegania się o środki, kryteriami ocen, itp. Wiele konkursów zostało ogłoszonych w połowie mojej kadencji. Niemniej jednak, mając świadomość, że wielu wyborców chciałoby poznać te dane i rozliczyć mnie ze złożonych deklaracji pokusiłem się o podsumowanie środków z UE, które wpłynęły do gminy lub wpłyną w najbliższym czasie na podstawie podpisanych już umów dotacyjnych. W latach 2007 – 2014 (8 lat) do gminy wpłynęła pula środków europejskich na kwotę ponad 16 700 000,00 zł. Od roku 2015 do końca roku 2017 (3 lata) do budżetu gminy wpłynęło ponad 6 900 000,00 zł. Do tego należy dodać projekty na łączną kwotę dofinansowania ponad 9 600 000,00 zł, na które już zostały podpisane umowy, a ich zakończenie planowane jest do końca roku 2019. Na lata 2015 – 2019 (5 lat) przypada kwota 16 500 000,00 zł. Bawiąc się dalej w statystyki można wyliczyć średnią pozyskanych środków na rok. I tak średnia na lata 2007-2014 (8 lat) wynosi ok. 2 100 000,00 zł/rok podczas gdy średnia na lata 2015-2019 wyniesie 3 300 000,00 zł/rok. Dodatkowo złożyliśmy do konkursów kilka wniosków, które aktualnie są w ocenie na łączną kwotę ponad 8 000 000,00 zł i mam nadzieję, że znaczna część tych środków zostanie nam przyznana. Jesteśmy również w projekcie na OZE wspólnie z innymi gminami na łączną kwotę ponad 52 000 000,00 zł w których 9 000 000,00 zł to część przypadająca na gminę Łapsze Niżne. Proszę zatem ocenić, czy wywiązałem się ze swojej obietnicy.

Rozbudowa infrastruktury drogowej 
- Na infrastrukturę drogową w latach 2015 -17 wydaliśmy ok 8 500 000,00 zł. Remonty dróg robione są w każdym sołectwie, systematycznie od początku kadencji. Nie interesuje mnie przecinanie wstęg tuż przed wyborami. Na infrastrukturę drogową staramy się pozyskać środki zewnętrzne głównie z budżetu państwa. Stawiamy też na nowe technologie. W minionym roku powstała pierwsza w gminie droga o nawierzchni betonowej, której trwałość jest znacznie dłuższa niż tej o nawierzchni asfaltowej. W tym roku powstanie kolejna droga wybudowana w tej technologii. 

Boiska Wielofunkcyjne
- Boiska Wielofunkcyjne to infrastruktura, której bardzo brakowało w naszej gminie. Z dumą mogę powiedzieć, że do końca kadencji zakończymy budowę 9 boisk przy sporym dofinansowaniu z UE. Przetargi zostały już rozstrzygnięte. Zmienia się model życia mieszkańców, jesteśmy bardziej aktywni, dbamy o kondycje fizyczną, a takie zdrowe nawyki najlepiej zaszczepiać u młodych. 

Wymiana i rozbudowa oświetlenia ulicznego
- Rozbudowa oświetlenia jest ważną potrzebą naszych mieszkańców. Sukcesywnie co roku oświetlamy kolejne fragmenty gminy, wydaliśmy na ten cel w latach 2015-17  ponad 800 000,00 zł. Znaczną część już wykonaliśmy, jest jeszcze trochę do wykonania, aby zrealizować do końca wszystkie wnioski mieszkańców. W kwestii wymiany punktów oświetleniowych na ledowe analizujemy opłacalność tego przedsięwzięcia w warunkach obecnie panujących.

Wymiana kotłów w gospodarstwach domowych
- Obecnie realizujemy projekt dofinansowany z RPO WM dotyczący wymiany kotłów w gospodarstwach domowych na kotły na biomasę. Kolejny projekt, który gmina złożyła jest na pierwszym miejscu listy rezerwowej i mam nadzieję, że również niebawem otrzymamy dofinansowanie. Dodatkowo jeszcze jeden ogromny projekt na OZE, który zakłada m.in. wymianę kotłów obecnie jest w ocenie. Do tematu ochrony powietrza podchodzimy również w kontekście edukacyjnym, od początku kadencji realizujemy projekt „Life”, w ramach którego na naszym terenie pracuje tzw. ekodoradca.

Ścieżki rowerowe
- Ścieżki rowerowe to szansa na rozwój turystyczny naszej gminy. W tym zakresie realizujemy bardzo duży projekt w ramach HKP Szlaku Wokół Tatr o wartości ok 3 500 000,00 zł. W tym roku zostanie on zrealizowany, efektem czego będzie trasa od Dursztyna po granicę Państwa w Kacwinie.  Drugim dużym projektem jest ścieżka rowerowa wokół zbiornika Czorsztyńskiego, na którą mamy już zakontraktowane dofinansowanie i przygotowujemy przetarg. Projekt zakłada budowę dwóch odcinków ścieżek o wartości około 9 000 000,00 zł. Prócz tego w gminie realizowany jest projekt Urzędu Marszałkowskiego pn. „Vello Dunajec” który uzupełniając ścieżką wokół zbiornika Czorsztyńskiego będzie tworzył jedną ścieżkę rowerową od Dębna po Sromowce Wyżne. Oznakowaliśmy też i systematycznie udrażniamy szlak rowerowy „Pętla Spiską”. W tej kadencji udało się podjąć szereg inicjatyw promujących tą ścieżkę jako rozpoznawalny produkt turystyczny naszej gminy. Do tego współorganizujemy duże wydarzenia sportowe typu UstraJanosik, FrydmanTriathlon, które ściągają do naszej gminy tysiące aktywnych ludzi z całej Polski, aby infrastruktura turystyczna przynosiła wymierne korzyści kwaterodawcom i całej branży turystycznej.
 
Utylizacja wyrobów zawierających azbest.
- Najpierw udało nam się pozyskać środki na ten cel z Funduszu Szwajcarskiego. Dzięki projektowi udało się zutylizować olbrzymią ilość azbestu z terenu gminy. Obecnie otrzymaliśmy kolejne dofinansowanie z RPO WM i rozpoczynamy realizacje projektu o wartości ponad 450 000,00 zł.

Wymiana samochodów strażackich
- W tym aspekcie udało się zrobić znaczne nadwykonanie. Planowaliśmy, że jeśli będziemy wymieniać samochody na nowe, to zakup będzie odbywał się co 2 lata. Jeśli zaś używane, to z budżetu gminy co roku będziemy przeznaczać 300 tys. na dotację dla OSP. Dzięki wsparciu środków zewnętrznych, które pozyskaliśmy z Urzędu Marszałkowskiego i środków rządowych udało się przyspieszyć proces wymiany taboru OSP i w latach 2015-2017 zostały zakupione 4 nowe samochody. Kolejny planowany jest w tym roku. 

Rozbudowa kanalizacji
- Mając świadomość, że w planie inwestycyjnym spółki PPK Sp. z o.o. nie ujęto w najbliższych latach takich miejscowości jak Łapszanka czy Falsztyn oraz, że obszary zgłaszane przez mieszkańców w pozostałych miejscowościach do kanalizacji często są trudne do realizacji z przyczyn ekonomicznych, przy wsparciu unijnym zakupiliśmy beczkę asenizacyjną z ciągnikiem, aby zachęcić mieszkańców do wywożenia nieczystości ciekłych, proponując ceny znacznie niższe niż PPK. Usługa cieszy się bardzo dużym zainteresowaniem, wręcz przerosła możliwości techniczne. Pomysłem na usprawnienie jest budowa punktu zlewnego na terenie gminy, co realizujemy przy współpracy z PPK. Częściową rozbudowę krótkich odcinków sieci kanalizacyjnej wykonaliśmy przy okazji budowy niektórych dróg. Zostało też skanalizowanych kilka kolejnych odcinków w gminie w ramach inwestycji wykonanych przez PPK. 

Mikroinstalacje 
- Zaraz na początku kadencji udało nam się sięgnąć po środki z pilotażowego projektu z PROW na wykonanie instalacji fotowoltaicznych na kwotę ponad 600 000,00 zł. Dzięki temu projektowi udało nam się zainstalować dużą mikroinstalację na wodociągu gminnym, co obniża koszty pompowania wody, oraz kilkadziesiąt instalacji na budynkach prywatnych przy dofinansowaniu 90% kosztów kwalifikowanych. Obecnie gmina uczestniczy w dużym projekcie, z którego chcemy otrzymać dofinansowanie dla naszych mieszkańców na montaż instalacji fotowoltaicznych, solarnych, pomp ciepła CWU, oraz kotłów na biomasę. Wniosek aktualnie poddawany jest ocenia.

Remont mostu na rzece Białce w Trybszu
- Dokumentacja projektowa została już wykonana przez Powiatowy Zarząd Dróg, choć było to bardzo trudne z uwagi na fakt, że most znajduje się w obszarze Natura 2000. Planowany termin realizacji inwestycji to rok 2020. Inwestorem będzie Powiat przy wsparciu ze środków zewnętrznych i budżetu gminy, które zostały wpisane do WPF.

Rozwój infrastruktury turystycznej i rekreacyjnej – rozwój turystyki
- Dzięki środkom zewnętrznym wykonaliśmy szereg inwestycji i działań promocyjnych. W każdej miejscowości zostały zainstalowane tablice turystyczne - informacyjne i panoramiczne, które pokazują atrakcje naszej gminy. Na mapach umieszczone są obiekty sportowe, rekreacyjne, oznaczone szlaki piesze i rowerowe. Przy tablicach zamontowano też ławki i kosze na śmieci. Zostały zamontowane lunety widokowe w miejscach atrakcyjnych krajobrazowo. Wykonaliśmy platformę widokową na górze Żar oraz miejsca postojowe w Falsztynie. W każdej miejscowości została wykonana siłownia zewnętrzna. Wykonaliśmy znakowanie i udrożnienie szlaków pieszych i rowerowych. Wyremontowaliśmy kilka kapliczek, które również cieszą się zainteresowaniem  turystów. O ścieżkach rowerowych i boisku z lodowiskiem wspominałem w osobnych punktach.  Została wydana mapa i folder reklamowy gminy, w ramach współpracy z LGD szereg dodatkowych materiałów promocyjnych. Współpracujemy  z mieszkańcami przymierzając się do wspólnej promocji, co poprzedziły tzw. spotkania sieciujące, spotkania informacyjno-szkoleniowe dla branży i wyjazd studyjny.
 
- Realizacja wszystkich tych rzeczy była możliwa dzięki pracy wielu ludzi. Chciałbym podziękować radnym gminy za zrozumienie i przychylność, a pracownikom za pracę i zaangażowanie. Bez nich to by się nie udało.

Czego zatem nie udało się zrobić?

Inkubator przedsiębiorczości
- W pierwszym roku mojej kadencji uruchomiliśmy w gminie punkt doradztwa biznesowo-prawnego, który miał za zadanie pomóc potencjalnym przedsiębiorcom w założeniu i prowadzeniu działalności gospodarczej, jednak nie cieszył się on zainteresowaniem mieszkańców. Jak wspomniałem wcześniej działa punkt porad prawnych. Jednak jako wynik spotkań z mieszkańcami organizujemy szereg spotkań informacyjnych, które mają na celu aktywizację zwłaszcza branży turystycznej.

Budżet obywatelski
- Pomysł większych środków z budżetu do dyspozycji mieszkańców po części wdrażany jest w tej kadencji poprzez zwiększenie puli środków na fundusz sołecki, również dzięki takiej inicjatywie radnych, a częściowo przez konkursy dotacyjne z pożytku publicznego (inicjatywy oddolne). Spore zadłużenie gminy nie pozwala obecnie na realizacje zadań w ramach budżetu obywatelskiego, jednak w mojej ocenie poprzez kontakt z mieszkańcami inwestycje planowane w budżecie w dużej mierze stanowią odzew na potrzeby mieszkańców i są przez nich aprobowane.  

Powołanie Rady Społecznej 
- Niestety nie udało mi się formalnie powołać takiej rady, składającej się z ludzi biznesu i byłych samorządowców, co nie znaczy, że nie korzystam z wiedzy i doświadczenia takich osób, którym na sercu leży rozwój naszej gminy bez względu na osobę wójta.  Bardzo cenię sobie wszelkie sugestie a nawet słowa konstruktywnej krytyki, bo uważam, że w samorządzie nie powinno być polityki, tylko współdziałanie i dialog.
 
Linia produkcji biomasy
- Ten projekt zakłada wykorzystanie surowca z terenu gminy w postaci siana, słomy, trawy, liści itp. Badania nad paliwem prowadzi PAN w Krakowie. Technologia produkcji paliwa jest nadal w fazie doświadczalnej. Obecnie do procesu produkcji została dodana faza pirolizy. Badania nad paliwem i technologią trwają. 

Wyciąg narciarski krzesełkowy
- Gmina dysponuje koncepcją stacji narciarskiej na Kuroszowskim Wierchu na Łapszance. Wykorzystując tą koncepcję skontaktowałem się z kilkoma potencjalnymi inwestorami. Analizując dotychczasowa koncepcję gminy, potencjalni inwestorzy zwrócili uwagę na wiele słabych punktów, które powodowałyby nieuzasadniony ekonomicznie znaczący wzrost kosztów inwestycji. Powstanie nowej stacji narciarskiej w dużej mierze zależy od inicjatywy przedsiębiorców, od samych mieszkańców. Cieszę się, że w tym samym czasie spółka ZEW Niedzica S.A. otrzymała dofinansowanie na rozbudowę wyciągu na Polanie Sosny w Niedzicy. 
 
Szybki Internet w gminie
- Ten obszar sukcesywnie się rozwija, ale należy uczciwie podkreślić, że nie za sprawą gminy, tylko z uwagi na systemowe odgórne inicjatywy i dystrybucje środków unijnych na ten cel dla operatorów usług IT. Rozwój sieci światłowodowej realizowany jest w oparciu o projekt Małopolska Cyfrowa. Zostały wybudowane na terenie gminy stacje szybkiego Internetu i teraz sukcesywnie sieć ma być rozbudowywana. Nasze szkoły są zaangażowane także w rządowy projekt pn. „Wyeliminowanie terytorialnych różnic w możliwości dostępu do szerokopasmowego Internetu o wysokich przepustowościach”. Czekamy na realizacje szybkich światłowodów dla szkół.
 
Dziękuję za rozmowę!




Autor: Oprac. red.
Dodaj do:


reklama

reklama

Nasi Partnerzy
Gmina Ochotnica Dolna Zwizek Podhalan w Polsce Miejski Ośrodek Kultury w Szczawnicy Moutain Touch Poxitel
Polecane serwisy turystyczne
Pieniny Szczawnica Czorsztyn
Misja Pienińskiego Portalu Informacyjnego Pieninyinfo.pl;
Wspieranie turystyki, biznesu, edukacji, przedsięwzięć o charakterze sportowym, kulturalnym, prospołecznym, proekologicznym oraz podnoszenie poziomu i jakości wewnętrznej współpracy społeczności Pienin i najbliższych okolic.

Copyright © MAPI
Korzystanie ze strony oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookie, niektóre mogą być już zapisane w przeglądarce. Więcej informacji można znaleźć w polityce plików cookie.X zamknij