Podsumowanie akcji „Małopolska bez smogu”

8 tygodni i 8 małopolskich miejscowości uzdrowiskowych i wypoczynkowych, w których nie ma stałych stacji monitoringu jakości powietrza Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska – od 19 października do 14 grudnia Radio Kraków wraz z Polskim Alarmem Smogowym sprawdzało, czym oddychają mieszkańcy, turyści i kuracjusze w najpopularniejszych małopolskich uzdrowiskach i zimowych kurortach. Dwa przenośne pyłomierze Polskiego Alarmu Smogowego przez dwa tygodnie monitorowały stężenie pyłu PM10 równocześnie w dwóch miejscowościach.

W Studiu im. Romany Bobrowskiej Radia Kraków odbyła się podsumowująca akcję konferencja, podczas której zaprezentowane zostały wyniki prowadzonych przed dwa miesiące pomiarów. Konferencji towarzyszył transmitowany na antenie „panel burmistrzów”, w którym udział wzięli obecni na konferencji burmistrzowie gmin uczestniczących w akcji oraz wicemarszałek województwa – Wojciech Kozak.  

Zapis debaty, podsumowanie akcji oraz wyniki pomiarów i rekomendacje na stronie www.radiokrakow.pl.

„MAŁOPOLSKA BEZ SMOGU” – PODSUMOWANIE WYNIKÓW AKCJI 

Wyniki ośmiotygodniowych pomiarów prowadzonych przez Radio Kraków oraz Polski Alarm Smogowy jasno wskazują, że nie tylko Kraków ma problem z zanieczyszczeniem powietrza. Problem ten jest tak samo, a czasami nawet bardziej odczuwalny w miejscowościach mniejszych, w tym w uzdrowiskach i miejscowościach wypoczynkowych czy turystycznych. Analiza zapisów pyłomierzy nie pozostawia wątpliwości – to niska emisja, a więc emisja z kominów domów i małych zakładów produkcyjnych, stanowi główne źródło zanieczyszczenia powietrza w badanych miejscowościach. Przez znakomitą większość dni widoczny był znaczny wzrost zanieczyszczenia powietrza wieczorem – właśnie wtedy, kiedy mieszkańcy wracają do domów i dorzucają do swoich pieców i kotłów. Dzieje się tak dlatego, że większość domów jednorodzinnych ogrzewanych jest za pomocą zasypowych pieców i kotłów na węgiel lub drewno. W urządzeniach takich można spalić wszystko, od węgla niskiej jakości po szmaty czy plastik. Efekt widzimy na wskazaniach pyłomierzy.

Dla miejscowości turystycznych zanieczyszczone powietrze to nie tylko problem lokalny, dotykający mieszkańców. To również olbrzymia strata wizerunkowa. Debata dotycząca zanieczyszczenia powietrza już dawno opuściła granice administracyjne Krakowa. Artykuły na ten temat można znaleźć na czołówkach gazet i popularnych portali informacyjnych. O problemie tym słyszy się w radio i w telewizji. W efekcie już teraz Polacy coraz częściej zwracają uwagę na jakość powietrza, a takie zachowania będą przybierać na sile. Dlatego władze wszystkich szczebli nie mogą sobie pozwolić na to, żeby ignorować problem zanieczyszczenia powietrza. Teraz stoimy przed unikalną szansą, żeby wykorzystując  środki z funduszy europejskich, przeobrazić Małopolskę z regionu o największym zanieczyszczeniu powietrza w Unii Europejskiej w region, w którym mieszkańcy i turyści będą mogli cieszyć się czystym powietrzem.

Aby ta wizja stała się rzeczywistością, potrzeba wielu zmian i działań na wszystkich szczeblach administracji. Potrzebna jest determinacja i zaangażowanie władz wojewódzkich i lokalnych, jak również przekonywanie mieszkańców Małopolski, że zmiany są konieczne i nieuniknione.  

„MAŁOPOLSKA BEZ SMOGU” – REKOMENDACJE DLA WŁADZ:

REKOMENDACJE – GMINY:

Każda gmina borykająca się z problemem zanieczyszczonego powietrza powinna przygotować i wdrażać Program Ograniczania Niskiej Emisji. Program taki powinien zawierać jasno określone zasady pomocy udzielanej mieszkańcom, którzy decydują się na wymianę wysokoemisyjnych pieców na węgiel i drewno. Powinien również zakładać wsparcie dla termomodernizacji domów, gdyż to właśnie dzięki dociepleniu budynków możemy trwale obniżać zanieczyszczenia oraz zmniejszyć koszt ogrzewania.

Gminy powinny dołożyć wszelkich starań, aby wykorzystać każde z możliwych źródeł finansowania wymiany starych pieców i kotłów na węgiel i drewno. Obecnie dostępne są środki Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Krakowie. Niedługo powinny pojawić się środki w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego. Gminy mogą również przeznaczać na ten cel pieniądze z własnych budżetów.

Gminy powinny wyjść z jasnym sygnałem do Zarządu Województwa, że popierają wprowadzenie normy emisyjnej dla kotłów na węgiel i drewno na terenie całej Małopolski na podstawie art. 96 Ustawy Prawo Ochrony Środowiska.

Gminy są bezpośrednio odpowiedzialne za informowanie o zanieczyszczeniu powietrza oraz edukowanie mieszkańców  - potrzeba szeroko zakrojonych i kompleksowych działań w tym względzie. Działania edukacyjne powinny być kierowane zarówno do dzieci, młodzieży jak i dorosłych. Im większy poziom świadomości problemu i możliwych rozwiązań, tym większa aprobata społeczna dla zmian.

REKOMENDACJE - URZĄD MARSZAŁKOWSKI I SEJMIK WOJEWÓDZTWA:

Należy rozpocząć prace nad uchwałą wprowadzającą standardy emisyjne dla kotłów na węgiel i drewno w całym regionie, z określeniem okresu przejściowego. Po upływie tego czasu osoby, które będą chciały nadal ogrzewać węglem lub drewnem, powinny być wyposażone w nowoczesne, wysokosprawne kotły. Na wymianę kotłów powinny być dostępne dotacje w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego. 

Zarząd Województwa powinien niezwłocznie uruchomić środki w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na wymianę kotłów i termomodernizację domów. Bez wsparcia mieszkańców w tych obszarach walka z niską emisją będzie niemożliwa. Środki z RPO powinny tworzyć spójny system finansowania likwidacji niskiej emisji wraz ze środkami z Wojewódzkiego i Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

REKOMENDACJE - MINISTERSTWO GOSPODARKI:

Niezwłoczne przyjęcie norm jakości dla paliw stałych: węgiel kamienny, brunatny, pelet, mieszanki. Jakość paliw pozostaje w Polsce poza jakąkolwiek regulacją. W efekcie do gospodarstw domowych trafia węgiel, który powinien być unieszkodliwiany jako odpad. Brakuje norm określających dopuszczalną zawartość popiołu, siarki czy wilgoci w paliwie. 

Niezwłoczne określenie wymagań emisyjnych dla nowych kotłów na paliwa stałe – co roku na polski rynek gospodarstw domowych trafia 140 000 kotłów pozaklasowych, które charakteryzują się wysoką emisją zanieczyszczeń. Fakt, że na rynku dostępne są tego typu kotły i cieszą się ogromną popularnością, niweluje efekt programów ograniczania niskiej emisji. 

REKOMENDACJE - MINISTERSTWO ŚRODOWSKA:

Obniżenie poziomu informowania  i alarmowego dla pyłu PM10 do poziomu 100 ug/m3, a więc do poziomu przyjętego w wielu państwach UE: np. Czechy, Węgry, Wielka Brytania, Francja. Obniżenie poziomów informowania i alarmowych pozwoli na lepsze informowanie społeczeństwa w dniach kiedy zanieczyszczenie powietrza jest szczególnie wysokie, dzięki czemu zwiększy się ochrona zdrowia i życia mieszkańców Polski.